Νότα Κυμοθόη
"Ο Επιτάφιος του Γ. Ρίτσου"
Σαν σήμερα στις 8 Μάη 1936 η Θεσσαλονίκη αιματοκυλίστηκε από τους απεργούς καπνεργάτες και διαδηλωτές. Μιλάμε επί Δικτάτορα Μεταξά, που από τις σφαίρες των χωροφυλάκων τότε, έπεσε νεκρός ο 25άχρονος Τάσος Τούσης. Τότε δεν υπήρχε TV για τις ειδήσεις. Οι δημοσιογράφοι εργάζονταν σε εφημερίδες και ραδιόφωνο. Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν 25 χρόνων εκείνη την εποχή. Η εικόνα της τραγικής μάνας πάνω από το νεκρό παιδί της κυριαρχεί στις εφημερίδες και καθώς βλέπει την φωτογραφία της συγκλονίζεται και γράφει τρία "μοιρολόγια" με τον τίτλο «Επιτάφιος». Αυτά δημοσιεύτηκαν στις 12 Μαΐου 1936 στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» με τίτλο «Μοιρολόι» κι αφιερώθηκαν «Στους ηρωικούς εργάτες της Θεσσαλονίκης». Το βιβλίο του «Επιτάφιος» με 20 ποιήματα που εκδόθηκε από τον «Ριζοσπάστη» στις 8 Ιουνίου 1936 σε 10.000 αντίτυπα έγινε ανάρπαστο. Είχαν μείνει περί τα 250 αντίτυπα τα οποία μαζί με άλλα βιβλία "αριστερών" της εποχής εκείνης, κάηκαν παραδειγματικά στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, στην Αθήνα, από τη Δικτατορία του Μεταξά.Το βιβλίο εκδόθηκε πάλι το 1956. Το 1958 έστειλε ένα αντίγραφο στο Μ. Θεοδωράκη και μελοποιήθηκε το 1960. Πρόκειται για μια μεγάλη επανάσταση στο λυρικό τραγούδι, καθώς δεν είχε γίνει κάτι τέτοιο έως τότε. Παρουσιάστηκε τον Οκτώβριο του 1960 στην εστία της Ένωσης Κρητών Φοιτητών από το συνθέτη που υπερασπίστηκε τον «λυρικό, επιθαλάμιο» ήχο του Χατζιδάκι, αλλά είπε πως ο ίδιος προτιμούσε τη συγκίνηση ερμηνείας του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο Επιτάφιος παρουσιάστηκε σε πολλές συναυλίες συνεπαίρνοντας τον κόσμο. Και οι επιθέσεις βροχή. Κάποιοι κλείδωναν τις αίθουσες κι έκοβαν τα καλώδια για να μη γίνει η συναυλία κι απειλούσαν τους καλλιτέχνες συνεχώς. Αλλά όσο γίνονταν αυτά από τους συντηρητικούς συνθέτες και μονόχνοτους υπερασπιστές τους με υποστήριξη θρησκευτικοπολιτικών καταστάσεων της εποχής, τόσο ο κόσμος γινόταν περισσότερο υπερασπιστής του έργου αυτού. Μάλιστα το ηχογράφησαν το 1963 με ερμηνεία από τη Μαίρη Λίντα. Δίχασε τους καλλιτέχνες. Το έργο διασκευάστηκε από Σταύρο Ξαρχάκο, Τζον Ουίλιαμς, Ιάκωβο Κολανιάν, Μίλο Καραντάγκλιτς, Νένα Βενετσάνου - Σαράντη Κασσάρα και έγιναν κάποιες δοκιμαστικές ηχογραφήσεις από τον Μάνο Χατζιδάκι με τη Φλέρυ Νταντωνάκη στη Νέα Υόρκη. Όμως η μελοποίηση κι απόδοση που έκανε ο Μ. Θεοδωράκης είναι μοναδική. Μοιάζει πράγματι σαν μεγάλη επανάσταση στο ελληνικό τραγούδι αυτός ο τρόπος. Δηλαδή ο γάμος της Ποίησης με λαϊκό ήχο. Δηλαδή το μπουζούκι ως κύριο όργανο με την βυζαντινή μελωδία αλλά και την επτανησιακή παράδοση, που μοιάζει να ένωσε επιδέξια ο σπουδαίος μας συνθέτης.
Νότα Κυμοθόη
(εικόνα: βιβλίο Γιάννη Ρίτσου Ο Επιτάφιος, έκδοση Κέδρος 1979)
